بررسی اثر سیاست های اقتصادی بر تنظیم بازار سیب درختی در ایران

سیب درختی از جمله کالاهای اساسی، تولیدی بخش های کشاورزی و نهاده مورد فرآوری بخش صنعت است که در سال های اخیر مصرف آن از رشد بالایی برخوردار بوده است. تولید و فرآوری این محصول کشاورزی مهم که در بین میوه ها نقش زیادی در سبد مصرفی خانوارها دارد، همچنین سطح زیرکشت باغات سیب کشور بیش از 170هزارهکتار و نزدیک به دومیلیون و هفتصد هزارتن تولید، اهمیت زیادی در اشتغال و درآمد کشاورزان باغدار کشور دارد. بررسی صورت گرفته نشان داد که در سالیان دهه 1380 دولت همواره دغدغه تامین و توزیع سیب درختی در ایام آخرسال را داشته و بر این اساس در نیمه دوم سال باتوجه به برآورد کارشناسان از تولید و عرضه محصول سیب درختی کشور، برنامه ریزی و سیاستگذاری برای تنظیم بازار سیب درختی را انجام داده است. عمده سیاست های دولت از طریق «تعیین قیمت تضمینی خرید انواع سیب درختی»، «ذخیره سازی سیب درختی»، «استفاده از نرخ تعرفه فصلی»، پرداخت تسهیلات با نرخ سود حمایت شده برای ایجاد و باسازی باغات سیب کشور»، «توزیع وسیع محصولات سیب ذخیره شده از محل تولیدات داخلی و وارداتی به قیمت مصوب در مناطق مختلف کشور در ایام آخر سال»، «حمایت از سرمایه گذاری در ایجاد واحدهای فرآوری سیب درختی با پرداخت تسهیلات ارزی و ریالی»، «پرداخت جایزه صادراتی به صادرکنندگان میوه تازه سیب درختی و فرآورده های آن» و... اعمال شده است. بررسی اثر سیاست های تنظیم بازار دولت در زمینه سیب درختی و فرآورده های آن بر تولید، تجارت و مصرف این کالاها در ایران نشان داد که این سیاست ها اثر زیادی بر افزایش تولید به ویژه در تولید محصول باغ های سیب کشور داشته و تولید و مصرف این میوه اساسی و مهم که باتوجه به شناخت ارزش های غذایی روز به روز بیشتر مورد اقبال قرار گرفته، عمدتا از محل تولیدات داخل تامین شده است. همچنین مصرف این محصول در سال های اخیر افزایش یافته و این افزایش همراه با افزایش تولید سیب درختی در کشور بوده است. در این بین اگرچه سیاستهای دولت برای افزایش تولید و به تبع آن مصرف سیب درختی در کشور افزایش زیادی داشته و سیاست های اتخاذی دولت در افزایش تولید موثربوده اما متاسفانه این سیاست های در بخش بازرگانی به خصوص بازرگانی خارجی و صادرات این محصولات موفق نبوده است. چراکه باوجود جایگاه سوم در تولید سیب درختی در جهان، رتبه ایران در صادرات این محصول در سال 1387رده بیست و نهم بوده است. ضمن آنکه نظام تهیه، تدارک و عرضه سیب درختی در کشور عمدتا به صورت سنتی با فعالیت گسترده دلالان شامل سلف خران، بنکداران، عمده فروشان و خرده فروشان با قیمت کم، محصول سیب درختی تولید کشاورزان را خریداری و با قیمت بالایی آن را به مصرف کنندگان عرضه می دارند. ضمن آنکه بخش اعظم محصول تولیدی به صورت سنتی درجه بندی، بسته بندی و در نهایت به بازارهای داخلی و جهانی عرضه می شود. البته مشکلات مربوط به بازرگانی داخلی (نظام توزیع کالا و خدمات) و بازرگانی خارجی (صادرات و واردات کالاها و خدمات) تنها مربوط به محصول نمی باشد و برای بیشتر کالاها و خدمات در کشور به خصوص کالاهای صادراتی، کم و بیش این مشکلات وجود دارد. در هرحال باید توجه داشت که بازرگانی موتور رشد تولید کالاها و خدمات به خصوص محصولات کشاورزی، در کشور است و تا زمانی که این بخش اصلاح نشود، حتی باوجود فعالیت گسترده برای افزایش تولید و رشد بسیار مطلوب تولید سیب درختی درکشور، بهبود نظام تهیه، تدارک و توزیع سیب درختی در کشور بهبود نخواهد یافت. بررسی نظام تهیه، تدارک و توزیع سیب درختی و فرآورده های آن نیز این موضوع را بخوبی نشان داد که علی رغم اتخاذ سیاستهای مناسب برای افزایش تولید سیب درختی، عدم اتخاذ سیاست های مناسب برای اصلاح نظام بازرگانی، موجب عدم موفقیت در عرضه محصول به مصرف کننده داخلی و همچنین صادرات محصول به سایر کشورها شده است.